1 op de 7 vrouwen ontwikkelt borstkanker in haar leven. Oktober is daarom uitgeroepen tot de maand voor meer bewustwording rondom borstkanker. Het is belangrijk alert en bewust om te gaan met je gezondheid en regelmatig je borsten te controleren. Uit onze Instagram polls bleek onlangs dat 58% van de vrouwen aangaf onvoldoende te weten en te controleren. Tijd voor meer uitleg!
In dit artikel hebben we alle informatie over borstkanker, een stappenplan hoe je jezelf kan controleren op borstkanker en een instructiefilmpje voor je, zodat je hier altijd op terug kan vallen.
Dit artikel is nagelezen en goedgekeurd door Drs. Louise Lagendijk, arts gespecialiseerd op vrouwengezondheid en is afgestudeerd en gepromoveerd aan de Vrouwenkliniek in het AMC en aan Harvard in Boston. In haar kliniek Women Care Inc. in Amsterdam behandelt Louise vrouwen vanuit het ‘waarom’ waarbij ze Westerse en Oosterse geneeskunde combineert.
Waarom is het zo belangrijk om jezelf te controleren?
Alleen al in Nederland zijn er op het moment meer dan 230.000 mensen die borstkanker hebben of hebben gehad, waarvan 99,2% voorkwam bij vrouwen (1). Hierdoor is borstkanker de meest voorkomende kankersoort bij vrouwen.
Vaak wordt gedacht dat je jezelf nog niet hoeft te controleren op borstkanker als je jong bent. En hoewel het risico op borstkanker inderdaad vergroot naarmate je ouder wordt, is het helaas niet onmogelijk voor jonge vrouwen. 20% van de gediagnosticeerde borstkankerpatienten is jonger dan 50 jaar, 50% zit tussen de 50-70 jaar en 30% van alle patiënten is ouder dan 70 jaar.
De kans dat je als vrouw jonger dan 50 jaar borstkanker krijgt is echter relatief laag (ongeveer 1 op 1000). Maar voorkomen is beter dan genezen. Vrouwen boven de 50 vallen binnen het bevolkingsonderzoek waarin zij elke 2 jaar een screening kunnen ondergaan.
Borstkanker laat vaak nog geen symptomen zien wanneer de tumor nog klein en het makkelijkst behandelbaar is. Het is daarom extra belangrijk om regelmatig te controleren en tekenen zo snel mogelijk te ontdekken.
Wat zijn de symptomen van borstkanker?
Het meest voorkomende symptoom is een pijnvrij knobbeltje in de borst. Een knobbeltje of plekje is vaak iets stugger of harder dan de rest van het borstweefsel. Het kan aanvoelen als een knikker die net onder de vingers wegglijdt, maar ook als een verdikte schijf. (2)
Minder gebruikelijke symptomen zijn:
- Pijn in de borst
- Veranderingen aan of rond de tepel, zoals een ingetrokken tepel, afscheiding uit de tepel of zwellingen, roodheid, huid vervelling of schilfertjes.
- Veranderingen aan de huid van de borst, zoals deukjes, kuiltjes, wondjes die niet genezen of
- Borsten die warm aanvoelen en rood zijn
- Verdikte ‘ader’ of verstrengeltje naar de tepel
- Soms verspreid borstkanker zich naar klieren in de onderarm, waar je een knobbeltje of zwelling in de onderarm kan voelen.
Waar moet je op letten bij het controleren van je borsten?
Bij het controleren van je borsten is het belangrijk om actief te kijken en voelen naar veranderingen in je borsten en de omliggende huid, waarbij je let op verandering van de vorm, textuur en gevoeligheid. Naarmate je vaker je borsten zelf controleert, hoe groter de kans is dat je veranderingen zal kunnen merken.
Stap 1: Ga bij het zelfonderzoek voor de spiegel staan en laat je armen ontspannen langs je lichaam hangen. Neem de tijd om goed naar je borsten te kijken en controleer het gebied van borsten tot oksel. De ene borst kan altijd iets groter zijn dan de andere.
Stap 2: Houd vervolgens je armen boven je hoofd of leg je handen achterop je hoofd en bekijk nogmaals je borsten, onderarmen en oksels. Sommige veranderingen zijn alleen zo zichtbaar. Let op onregelmatigheden of zwellingen.
Stap 3: Dan is het tijd om te voelen. Laat een arm omhoog en leg je andere hand met gestrekte vingers op de ene borst. Begin bovenaan, aan de kant van de oksel en ga vervolgens naar onder met draaiende bewegingen. Ga vervolgens door via de onderkant van de borst met masserende bewegingen en eindig aan de kant van je decolleté. Beweeg rustig met wat druk en maak de vingers kleine ronddraaiende bewegingen.
Stap 4: Maak dezelfde draaiende bewegingen rond de tepel.
Stap 5: Pak de tepel met je vingers, druk er even op en let op afscheiding zoals vocht of bloed. De tepel moet soepel aanvoelen.
Stap 6: Na het controleren van je borsten, is het belangrijk om ook de klieren in je oksel te controleren. Buig licht voorover en laat je ene arm langs je lichaam hangen. Gebruik de andere gestrekte hand om met draaiende bewegingen de oksel te controleren op onregelmatigheden.
In het boek ‘Alles over Borstkanker‘ vertellen de twee Borstkanker specialisten Hester en Marie-Jeanne hun ervaringen als arts én als borstkankerpatient. Dit boek kan je ook wel als de ‘borstkanker bijbel’ zien, waarin tot in detail de ziekte en behandelingen worden besproken.
Wanneer kan je jezelf het beste controleren?
Het is bij het controleren belangrijk een regelmatig ritme aan te houden. Bij vrouwen waarbij borstkanker in de familie voorkomt (of het borstkanker gen ontdekt is) wordt aangeraden om een keer in de maand zichzelf te controleren. Mocht dit niet het geval zijn, is een keer in de drie maanden controleren voldoende.
Neem een vast moment in de maand, bij voorkeur in de eerste twee weken na je ongesteldheid, bijvoorbeeld tijdens je ovulatie.
Net voor je ongesteldheid zetten je klieren wat meer op en voel je altijd wat meer gekkigheid waardoor je het minder goed kan testen. Borsten zijn weefsels die reageren op hormonen en kunnen fluctueren door je menstruatiecyclus, zwangerschap, borstvoeding of de overgang.
Als je twijfelt over veranderingen in je borst of tepels, is het belangrijk om bij de huisarts langs te gaan.
Veranderingen in de borsten die je door de jaren heen kan verwachten
- Veranderingen tijdens de verschillende fases van je menstruatiecyclus.
Vlak voor of tijdens de menstruatie kunnen borsten meer gezwollen, stevig of gevoelig aanvoelen door extra vocht in de borsten. Deze veranderingen komen door het hormoon progesteron, dat stijgt na de eisprong en verhoogd blijft ter voorbereiding op een bevruchte eicel in de baarmoeder. Als je in de cyclus niet bevrucht wordt, daalt het niveau van progesteron en wordt je ongesteld. Deze reactie van de borsten op het progesteron kan je als een van de tekenen aanschouwen dat je bijna ongesteld zal worden. - Veranderingen als je ouder wordt.
Wanneer je jonger bent is de kans groter dat je borsten een grotere ‘dichtheid’ hebben, wat betekent dat je borsten meer klier- en bindweefsel hebben in vergelijking met vrouwen na de overgang. Na de overgang wordt het borstweefsel vetter. Door een grotere dichtheid is het soms moeilijk om borsten goed te kunnen controleren op een mammografie, omdat het borstweefsel deze kan verduisteren. - Verandering tijdens zwangerschap.
Tijdens zwangerschap is je lichaam in een natuurlijk hoge staat van hormonen die impact kunnen hebben op de gevoeligheid van je borsten. Door verhoogde hoeveelheid oestrogeen en progesteron hormonen, kan je significante verschillen in je borsten waarnemen, zoals grotere borsten, donkerdere ringen rondom de tepels, meer knobbels in de borsten als gevolg van een toename van de melkklieren en verminderde borstdichtheid.
Risicofactoren voor borstkanker
Er zijn risicofactoren die de kans vergroten op borstkanker. Sommigen hiervan vallen buiten onze controle, zoals veroudering of de menopauze, maar anderen zijn te vermijden, zoals bijvoorbeeld roken. Deze condities hebben aangetoond een verhoogd risico van borstkanker met zich mee te brengen (3):
- Een vrouw zijn
- Verhoogde leeftijd
- Vroege start van menstruatie
- Late overgang
- Geen kinderen krijgen
- Geen borstvoeding geven
- Roken
- Borsten met een grote ‘dichtheid’ op mammograms
- Eerdere blootstelling tot een hoge dosis borst bestraling bij jonge vrouwen
- Erfelijke aanleg, zoals genmutaties BRCA 1 en BRCA 2 (BReast CAncer)
Waarom wordt het zijn van een vrouw zijn gezien als een risicofactor?
Hoewel mannen ook borstkanker kunnen krijgen (144 mannen in Nederland in 2019 (1)), ligt het aantal bij vrouwen aanzienlijk hoger (17.037 diagnoses bij vrouwen in 2019). Als je het vergelijkt met het borstweefsel van een man, is het weefsel van vrouwen actiever door de effecten van oestrogeen en progesteron in het borstweefsel. Hierdoor wordt de kans op veranderende of muterende cellen (kankercellen) groter.
Waarom is het niet krijgen van kinderen een risicofactor voor borstkanker?
Bij vrouwen die nooit zwanger zijn geweest, wordt 20-40% vaker borstkanker geconstateerd, in vergelijking met vrouwen die een kind hebben gekregen voor hun 25e jaar. Een van de verklaringen hiervoor is dat de hormonen van de zwangerschap het borstweefsel beschermen tegen toekomstige DNA beschadiging.
Daarbij hebben vrouwen die hun eerste kindje op latere leeftijd krijgen ook een hogere kans op borstkanker, in vergelijking met vrouwen die hun eerste kindje jong krijgen. Het mechanisme hierachter is dat er verandering en ontwikkeling van de borstcellen plaatsvindt tijdens en na de zwangerschap. Hoe later je zwanger bent, hoe later je die cellen blootstelt aan veranderingen.
Waarom kan borstkanker in de familie een risicofactor zijn?
Bij 20% van alle borstkankerpatiënten in Nederland komt borstkanker in de familie voor en bij 5 tot 10% van de borstkankerpatiënten is er sprake van erfelijke aanleg (1). De twee bekendste genmutaties zijn BRCA1 en BRCA2, waarbij er een verhoogde kans op borstkanker is tot wel 80%. Daarnaast is er ook een verhoogde kans op eierstokkanker.
Er is echter geen aantoonbare erfelijke oorzaak, waarom dit zo is. Het gen dat het defect veroorzaakt is nog niet ontdekt. De verwachting is dat de komende jaren meer genen ontdekt worden (BRCA3 etc.) en hiermee meer duidelijkheid zal komen rondom waarom vrouwen borstkanker krijgen. (4)
Kan je borstkanker krijgen van de pil?
Een veelgestelde vraag is of de hormonen in anticonceptie de kans op borstkanker vergroten. Volgens verschillende grote willekeurig gecontroleerde onderzoeken (5), heeft de anticonceptiepil weinig tot geen verband met een verhoogd risico op borstkanker.
Een studie uit 2017 van de New England Journal of Medicine (6) constateerde een zeer lichte toename van het risico op borstkanker bij gebruik van orale anticonceptie. De studie wordt echter beperkt door observaties en hebben andere factoren die het risico op borstkanker kunnen verhogen niet kunnen controleren.
Wat moet je doen als je een verandering aan je borst ontdekt?
Het belangrijkste wat je moet doen als je een verandering aan je borst ontdekt, is zo snel mogelijk bij je huisarts langsgaan. Een knobbeltje in de borst kan wijzen op een tumor, maar dit hoeft niet altijd zo te zijn. Vaak gaat het om een cyste (een met vocht gevulde holte) of een bindweefselknobbel (7).
Mocht de huisarts twijfelen, zijn er verschillende middelen om te te testen. De meest voorkomende manier om te testen op borstkanker is een mammografie, een röntgenfoto van de borst. Mocht hierover twijfel ontstaan, kan er een echo, een MRI-scan of biopsie gemaakt worden.
Lang verhaal kort
Al met al is het dus heel belangrijk om jezelf te blijven controleren, voor jong en oud. Hierdoor leer je in een vroeg stadium je eigen lichaam kennen, de veranderingen die het doormaakt en wat eventuele afwijkende veranderingen kunnen zijn. Neem een vast moment in de maand om te zorgen dat je borsten gelijk voelen als de maand ervoor.
Heeft jouw huisarts of internist niet kunnen achterhalen waarom je je zo moe, opgeblazen en algeheel niet lekker voelt?
Drs. Louise Lagendijk behandelt in haar kliniek Women Care Inc. in Amsterdam al jaren vrouwen waarbij ze haar kennis over de Westerse én Oosterse geneeskunde gebruikt en kijkt naar het grote geheel. Ervaar jij klachten van migraine tot acne, of chronische vermoeidheid tot hormonale inbalans? Maak een afspraak voor een gratis eerste consult.
Ik heb het filmpje er nu al twee keer bij gepakt om te kijken hoe het precies moest. Super duidelijke uitleg en heeft mij echt gemotiveerd om het eens wat vaker te doen. Dankjewel!